Morfemy

Morfemy

Morfem to najmniejsza grupa fonemów, która niesie ze sobą określone znaczenie, której nie można więc podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe. Jest elementarną jednostkąmorfologii, jednym z uniwersaliów językowych.Przy klasyfikacji morfemów bierze się zazwyczaj pod uwagę dwa kryteria: funkcję oraz łączliwość. Funkcje morfemów są dwojakie – funkcja semantyczna oznacza odniesienie do zjawisk pozajęzykowych, do świata rzeczywistego,funkcja syntaktyczna zaś polega na sygnalizowaniu relacji wewnątrztekstowych (np. w zdaniu Idę szerokim chodnikiem morfem im sygnalizuje syntaktyczną podrzędność względem rzeczownika). Drugie z kryteriów podziału – łączliwość – dzieli morfemy na występujące samodzielnie (np. tu, dziś, tam) oraz związane (kot-, pis-).

Ów opisy mogą wydawać się trudne do całkowitego zrozumienia dlatego poniżej znajdują się przykłady:

Przykłady podziału wyrazów na morfemy

1. dom, domek, domeczek

dom - ø : dom - ek - ø : dom - ecz- ek - ø

(gdzie ø oznacza zero morfologiczne)

§ morfemy leksykalne: dom

§ morfemy słowotwórcze: -ek, -ecz

§ morfemy fleksyjne: ø

§ alternacja: k : č

2. głowa, główka

głow - a : głów - k - a

§ morfemy leksykalne: głow, głów

§ morfemy słowotwórcze: -k-

§ morfemy fleksyjne: -a

§ alternacja: o : ó

3. mózgu, móżdżek

mózg - u : móżdż - ek - ø

§ morfemy leksykalne: mózg, móżdż

§ morfemy słowotwórcze: -ek

§ morfemy fleksyjne: -u, ø

§ alternacja: g : dż

4. napisała

na - pis - a - ł - a

§ morfemy leksykalne: pis

§ morfemy słowotwórcze: na-

§ morfemy fleksyjne: -a

§ flektywy - przyrostek tematu czasu przeszłego: -a-

§ morfem czasu przeszłego: -ł-

Przykład struktury morfemowej

Robotnicy idą do fabryki

§ morfem robot – oznaczający pracę,

§ morfem nic – allomorf morfemu nik oznaczającego wykonawcę czynności

§ morfem y – mianownik liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego, wymusił on wybór formy nic zamiast nik

§ morfem id – oznaczający poruszanie się

§ morfem ą – trzecia osoba, liczba mnoga, czas teraźniejszy

§ morfem do – kierunek ruchu

§ morfem fabryk – fabryka

§ morfem i – dopełniacz liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego

żródło: www.wikipedia.org